بررسی نظریه دانشگاه های همگن در ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

بررسی نظریه دانشگاه های همگن در ایران

(پیش نویس اولیه جهت نقد ونظر)

 

علم و دانش یک ارزش دینی وانسانی است. ومخاطب ترویج آن بدون شک انسانها ،صرف نظر از جنسیت آنها می باشند. هر زن ومرد در اسلام باید در طلب دانش سعی کرده و حکومت اسلامی موظف است زمینه های ترویج و تعلیم آن را برای همه به طور یکسان فراهم آورد.

از این رو طرح مسائل جنسیتی و نگاه های زن سالارانه یاضد آن مرد سالارانه در دانشگاه یک بحث انحرافی بوده و هدف از تشکیل این نهاد مقدس را به حاشیه خواهد برد. در همین راستا شاهد بودیم که میراث دانشگاههای ایران از زمان پهلوی اول ۱۳۱۳ که تاسیس دانشگاه  تهران به صورت به مختلط بود به جمهوری اسلامی منتقل شد.

بعد از انقلاب هیچ تلاش جامعی برای همگن شدن در این راستا رخ نداد وتنها چند دانشگاه غیر مختلط مثل دانشگاه امام صادق(ع) برای پسران و یا دانشگاه الزهرا (س) برا ی دختران تاسیس شد. چند مورد نیز دانشگاه آزاد اسلامی بر تک جنسیتی کردن واحدهای خود در شهرستان های کوچک اقدام کرد. ( مانند فلاورجان اصفهان) .

از نظر مراجع معظم تقلید ( به جز آیات عظام بهجت و صافی)اختلاط دانشگاه پسران و دختران اگر نگاه  آلوده انجام نشود و ترس افتادن به حرام نباشد اشکال ندارد. ولی با وجود آن سزاور است که مسئولان کشور های اسلامی برنامه ای برای جداساختن مراکز تحصیلی پسران و دختران تنظیم کنند.

البته آیات عظام بهجت وصافی می فرمایند با توجه به اینکه اختلاط پسر و دختر در معرض فساد است،آن را جایز نمی دانند.

( صافی جامع الاحکام ج ۲ س ۱۶۵۶ و ۱۶۵۷ و ۱۶۱۸ و دفتربهجت)

پر واضح است که اصل در اسلام تک جنسیتی بودن محیط اموزش و پرهیز از اختلاط بی جاست و اما بحث اضطرار حکایت دیگری دارد.

مقام معظم رهبری نیز در این باره می گویند: شنیدم که زمزمه و صحبت این هست که ان شاالله دانشگاه منحصر به زنان به وجود بیاید. و نیز استاد مدیر و دانشجو و کادر اداری هم زن باشند. این کار بسیار خوبی است . ۱۳۷۰/۴/۱۰

ایشان در جای دیگر درباره نقشه دشمن می گویند آنها نمی خواهند که دانشگاه یا محیط تولید ما پر رونق باشد . آنها  دلشان  می خواهد اختلاط  دختر و پسر  و آموزش های  شهوانی وغلفت وعشرت  واین ها برزندگی مردم غلبه پیدا کند. آنها این را می خواهند.۱۳۸۷/۲/۱۳

 

شبهات رایج

درمجموع ۵ شبهه در این جا مطرح است که لازم است پاسخ داده شود.

 

شبهه اول :

پرده کشیدن بین دختران و پسران در دانشگاه

شهید مطهری  که خود مجتهد و  استاد دانشگاه بودند و قبل از انقلاب با دانشگاههای متفاوت آشنایی  داشتند پیشنهاد کردند که وسط کلاس دختران و پسران پرده کشیده شود: " من شنیده ام در پاکستان  هم بوده نمی دانم الان هم هست یا نه که در کلاس های دانشگاه بخش پسران و دختران به وسیله پرده ای از یکدیگر جداباشد و فقط استاد که پشت تریبون قرار می گیرد، اشراف به هر دو باشد. آیا بدین طریق درس خواندن چه اشکال دارد؟

(مجموعه آثار جلد ۱۹ صفحه ۴۵۳ و ۴۵۴)

این مساله به فراموشی سپرده شد  تا سال ۶۱ خانم فاطمه طباطبایی ( عروس حضرت امام رحمه الله علیه) نقل می کند که بچه های انجمن اسلامی در گروه فلسفه دانشگاه تهران در یک  کلاس بزرگ تیغه می کشند و وقتی این خبررا ایشان به امام می دهند  بلافاصله به احمد آقا خمینی ره می گویند تماس بگیر و بگو سریع تیغه را بردارند و سپس به آیه الله خامنه ای که امام جمعه تهران بود گفتند که در نماز جمعه نیز مخالفت امام را با این مساله اعلام کنند. ( به نقل از  سایت جماران ۱۳۹۳/۵/۲۰)

پس امام با تک جنسیتی شدن دانشگاه مخالف بودند

 

جواب شبهه اول:

پرده یا تیغه کشیدن بین یک کلاس با اصل تک جنسیتی شدن در دانشگاه متفاوت است.

این کار عجیب را نمی توان با تفکیک کل دانشگاه مقایسه کرد ، حضرت امام  ره از غیر مختلط بودن دانشگاه الزهرا س و امام صادق ع خبر داشتند و هیچ اعتراض به آن نداشتند. رهبر انقلاب نیز که خود عضو هیات امنای دانشگاه امام صادق ( ع) هستند و در دیدار خود با اساتید دانشجویان دانشگاه نکات مهمی را خاطر نشان کردند، به  تک جنسیتی بودن آن  هیچ نقدی  نداشتند.

 

شبهه دوم

با تفکیک دانشگاه، کوچه وخیابان و فضای مجازی را چه می کنید؟

طراحان این شبهه می گویند نباید دانشگاه یک محیط منزوی و ایزوله باشد بلکه باید شبیه جامعه طراحی شود تا باعث رشد افراد گردد.

پس تک جنسیتی شدن کار غلطی است و بهتر است همانطور که کوچه  و خیابان و پارک وفضای مجازی و... مختلط است دانشگاه نیز مختلط باشد تا دانشجو توان زیست اجتماعی بهتری پیدا کند. به جای آن سعی کنید فرهنگ حیا و عفاف را نهادینه کنید.

 

پاسخ شبهه دوم :

در پاسخ به این شبهه باید گفت اولا قیاس دانشگاه با کوچه و خیابان و فضای و... ، قیاس مع الفارق است. ثانیا اگر به فردی مهارت شنا آموزش ندهیم و آن را در دریا بیندازیم جفا کرده ایم.

جوانان در اکثر دانشگاهها مجرد بوده و در اوح سنین احساس و میل به انس با جنس مخالف هستند ( به اصلاح قدیمی ها آتش وپنبه) اما اگر بتوانیم در دانشگاه به آنها کمک کنیم و بدون حواس پرتی از طرف جنس مخالف درس بخوانند بعد درسن ، مناسب ازدواج کنند وتخلیه شوند. تا بتوانند با آرامش بهتری با جنس مخالف خود در محیط کوچه و خیابان و... مواجهه پیدا کنندباید چنین کاری را کرد.خود همین بهترین راه نهادینه کردن فرهنگ حیا و عفاف است.

ثالثا اینکه در سنین کودکی و نوجوانی که هنوز غریزه رشد نکرده آنها راتفکیک کرده و دراوج فشار غریزه  بدون اینکه امکان ازدواج باشد ، جوانان را در دانشگاه مختلط می کنید ظلم بزرگی به این جوانان مظلوم است وضد نهادینه کردن فرهنگ حیا وحجاب می باشدکه تبعات آنرا به کرات دیده ایم.

 

شبهه سوم

تفکیک دانشگاه باعث عدم شناخت دانشجویان از جنس مخالف و تاخیر سن ازدواج وکاهش فرزند آوری می شود.

طراحان این شبهه دانشگاه مختلط را کارگاه آموزشی زوج شناسی می دانند ومعتقدند که به این بهانه افراد با جنس مخالف خود آشنا می شوند و امکان ازدواج افزایش می یابد وسن ازدواج هم پایین می آید و  فرزند آوری  افزایش می یابد!

 

جواب شبهه سوم:

اولا متاسفانه چنین چیزی با آمار اثبات نشده است بلکه خلاف آن متحمل است. ثانیا دانشگاه محیطی است که محل بروز علم وانسان بماهوانسان، بدون جنسیت او  می باشد.پس نباید فضا را با مسائلی مثل زوج یابی و... اشتباه گرفت.

علاوه بر آن کسانی که در دانشگاه به دوستی با جنس مخالف می پردازند نه تنها اکثر آنها به ازدواج ختم نمی شود بلکه سن ازدواج آنها بالاتر رفته ونسبت به ازدواج خوب وسالم تاخیر پیدا کرده وفرزند آوری نیز در مجموع کا هش خواهد یافت. تجربه نشان داده چنین افرادی ازدواج های سست و ناپایدارتری هم دارند.

(به عنوان نمونه سال ۱۳۹۱ دانشگاه تهران ۱۶۰ ازدواج دانشجویی و دانشگاه کوچکتر الزهرا س ۲۳۰ ازدواج دانشجویی داشت) ضمناراههای بهتری برای شناسایی جنس مخالف می توان به جوانان پیشنهاد دادمثل  مطالعه، کارگاه روان شناسی ، مشاوره قبل از ازدواج و ... .

 

شبهه چهارم

چرا خداوند در فریضه حج ، تفکیک جنسیتی نکرده است؟

مطرح کنندگان این شبهه می گویند نباید کاتولیک تر ازپاپ و کاسه داغ تر از آش شد.

خداو رسولش در مسجد الحرام که مقدس ترین مکان جهان است و در عمل حج که عبادتی خالص توحیدی است تفکیک جنسیتی نکرده اند! چطور می خواهید در دانشگاه چنین کاری انجام دهید؟

 

جواب  شبهه چهارم

اولا قیاس حج با دانشگاه مع الفارق است حج یک برنامه تربیتی جهانی است. دستور الهی در" ایام معلومات"چند روزخاص است و برای هر انسان فقط یک بار واجب است برگزار شود که محرمات خاصی دارد، مثلا هیچ مردی به همسر خود هم نمی تواند نزدیکی کند و... . این برنامه ویژه را با عرف رایج دانشگاه که به طور متوسط برای هر دانشجو ۵ سال به طول می انجامد نباید مقایسه کرد. ( با احتساب دوره تحصیلات تکمیلی)

ثانیا درحج و مسجدالحرام به دلیل شرایط فیزیکی امکان تفکیک جنسیتی وجود ندارد.

اگر احتمالا در دانشگاهی به دلایل که در ادامه خواهد آمد  امکان تک جنسیتی وجود نداشت ،لازم نیست آنجا را تفکیک کنید.

ثالثا : همان پیامبری که در مسجدالحرام تفکیک نکردند به دلیل عدم امکان آن و... در مسجد النبی  تفکیک کردندویک درب مسجد رامخصوص عبور آقایان و دیگری را به عبور خانم ها اختصاص دادند و حتی راهرو  آن را نیز جدا فرمودند:" لو ترکنا هذالباب للنسا"( به نقل از مساله حجاب شهید مطهری صفحه ۲۳۳و ۲۳۶، ابو داوود ۱۴۲۰ جلد ۱ )

هم چنین فرمودند بین زنان و مردان جدایی بیاندازید  زیرا هنگامی که مقابل هم قرارگیرند دردی پیش خواهد آمد که درمان نخواهد داشت ( به نقل از  بهشت جوانان صفحه ۴۶۸)

 

شبهه پنجم

برخی دانشگاهها در بعضی شهرهامنحصربه فرد  بوده و امکان جدا سازی وجود ندارد.

آیا در چنین مواردی تفکیک ، ظلم به یکی از پسران یا دختران نیست؟

طرفداران این شبهه می گویند که اگر تفکیک جنسیتی در همه دانشگاههای ایران رخ دهد. عدالت آموزشی در دو جا زیر سوال می رود:

الف . شهرهای کوچک که فقط یک دانشگاه دارد. و اگرهمگن شود جنس دوم از تحصیل باز می ماند.

ب. دانشگاههای درجه  ۱ و بسیار پیشرفته خصوصا در مقاطع ارشد ودکتری بعضا منحصر به فرد هستند (هم به لحاظ اساتید هم به لحاظ آزمایشگاه کارگاه و کتابخانه و...) واگر آنها تفکیک شدند اصلا قرینه ای برای آن نیست که جنس دیگر در آن به تحصیل بپردازد.

 

پاسخ شبهه پنجم

این اشکال وارد است و در موارد  خاص می توان غیر مختلط شدن را به تاخیر انداخت. ( یا فقط دانشگاه مختص بانوان ایجاد کردو در کنار آن دانشگاه مختلط نیز وجود داشته باشد.)

البته چنین شرایطی در کمتر ۱۰ درصد دانشگاههای ایران برقرار است.  وتا زمانی که این مشکل عدالت آموزشی حل نشده ؛ نیاز به تفکیک آن دانشگاهها نیست و آن دانشگاه ها هم چنان به صورت مختلط باشند ولی بقی

ه- بیش از ۹۰ درصد- تفکیک شوند.

نکته دیگر اینکه اکثر انحرافات و ناهنجاریهای رفتاری در اختلاط بین دانشجویان مقطع کارشناسی صورت می گیردو دانشگاه در مقاطع تحصیلات تکمیلی به دلیل افزایش سن وتجربه با مشکل کمتری مواجه هست.

 

ادله موافقان دانشگاه همگن

این گروه معتقدند از انجا که هدف از تاسیس دانشگاه پرورش نخبگانی  عالم ،معتقد ،متشرع ،متخلق ،مهذب ومتخصص است  که تجلی الگوی سبک زندگی اسلامی - ایرانی باشند  لازم است که در دراز مدت و به صورت حساب شده  دانشگاهها به سمت غیر مختلط شدن پیش بروند. ادله این گروه عبارتند از:

الف. اصل فراغت خاطر در محیط آموزشی - پژوهشی که افراد یا مجموعه ها با داشتن حضور ذهن وتمرکز علمی وعدم تشویش قلبی 'عاطفی بتوانند کلیه عوامل حواس پرتی را از خود زایل و در علم متمرکزوممحض شوند.

ب. اصول  "تقدم تزکیه برتعلیم" اصل " حیاو عفت "واصل "تحکیم خانواده "حکم می کند که از اختلاط بی جا پرهیز و دانشگاه به سمت تک جنسیتی شدن برود.(دقت شود شرطی که مراجع معظم تقلید برجواز اختلاط گفته اند محقق نمی شود!)

ج. با توجه به تهاجم فرهنگی غرب وتبلیغات محرک در فضای مجازی وحقیقی و از طرف دیگر محدودیت های موجود برای ازدواج ،اختلاط  باعث آشفتگی روحی و نیاز های کاذب جنسی می شود. آرام کردن محیط آموزشی وفارغ کردن آن از جنس مخالف می تواند کمی فشار وارد بر جوانان را کاهش دهد. (البته راهکار اصلی ازدواج به هنگام ، آگاهانه و معنوی است.)

د. افزایش اعتماد خانواده ها بالاخص خانواده دختران برای اعزام دختران خود به دانشگاه خصوصا در مورد دانشجویان غیر بومی که در خوابگاه هستند.

 

جمع بندی و نتیجه گیری

از بررسی ادله مخالفان و موافقان  همگن شدن دانشگاه به این جمع بندی می توان رسید که بهتر است دانشگاه های کشور جمهوری اسلامی ایران بر اساس  مبانی قانون  اساسی و اسلام ناب محمدی ص که برخاسته  از قرآن کریم وعترت طاهرین می باشد، به تدریج سوی دانشگاه همگن حرکت کند واین در راستای اسلامی کردن دانشگاه می باشد. وبه عنوان یک کار تربیتی واخلاقی  از داشتن دانشگاههای مختلط پرهیز شود.البته این مساله باید کاملا با برنامه بدون تحریک افکار عمومی با یک  شیب ملایم وبا  زمینه سازی کامل صورت گرفته تا کم ترین آسیب وارد شود .در ابتدا باید دانشگاههای مختص بانوان ایجاد سپس در دانشگاه های دیگر کلاس های مختلط ومجزا ابتدا کنار هم شکل بگیرد وکم کم این مساله حل شود. به عنوان مثال به مرور زمان  دانشگاه صنعتی امیرکبیر مختص آقایان دانشجو و دانشگاه علم وصنعت که تقریبا همطراز آن است  مختص خانم های دانشجو شود. یا ۴ دانشگاه استان البرز که حسابداری مختلط می گیرند ؛به ۲ واحد پسرانه و ۲ واحد دخترانه تبدیل شوند. یا در رشته های برق و کامپیوتر وعمران که هم در دانشگاه اصفهان و هم در دانشگاه صنعتی اصفهان  پذیرش مختلط وجود داردبا توجه به نزدیکی سطح  علمی این دو دانشگاه اولی مخصوص دانشجویان دخترو دومی مخصوص دانشجویان پسر شود تا عوامل تحریک وحاشیه به حداقل ممکن رسیده وفضا سالم تر شده و در دراز مدت باعث رشد علمی - پژوهشی - فرهنگی دانشجویان شود.

 این کار باعث تعجیل در ازدواج وانتخاب پایدارتر ونهایتا فرزند آوری بیشتر هم خواهد شد. قابل ذکراست در مواردی که به علت کمبود استاد ، آزمایشگاه، کتابخانه و کارگاه چنین عدالتی برقرار نیست، بهتر است این تفکیک به تعویق بیافتد واستثنائا آن  دانشگاه همچنان مختلط باقی بمانند.  تجربه جهانی بیش از ۱۰۰ دانشگاه که دراروپا وامریکا  به اختلاط پایان داده اند،موید مطلب فوق است. در همین راستا تجربیات روسای دانشگاهها از تک جنسیتی شدن بعضی رشته ها ونتایج مطلوب آن قابل توجه است. ( ن ک: خاطرات دکتر شریعتی رییس اسبق دانشگاه علامه طباطبایی ) بدون شک اجرای این طرح حتی اگر به ۸۰ درصد نیز برسد تاثیر مهمی در سالم سازی دانشگاه و رشد اخلاق وپژوهش خواهد داشت.

 

تذکر مهم:

به نظر می رسد بیشترین نگرانی موافقان- و بعضی مخالفان- پایان مختلط سازی نحوه اجرای آن است. یعنی بسیاری آنرا مطلوب اما ناممکن می دانند. اینکه این طرح باید حتما با حساب و برنامه بدون ایجاد حاشیه و با گفتگو وتبادل افکار دانشگاهیان انجام شود تا مشارکت خود آنها لحاظ شده و مخالفان تحریک نشده و به سرمایه اجتماعی نظام آسیب نرسد از ملاحظات مهم است . در گام اول باید کار از ایجاد دانشگاه مخصوص بانوان آغاز کرد این حق بانوان است که دانشگاه اختصاصی و بدون نامحرم داشته باشند. بعداز تاسیس وتکثیر دانشگاه های تک جنسیتی و دادن امتیاز بیشتر برای ترغیب  دانشجویان به ثبت نام در آن، عدم اجرای طرح در مناطقی که با تک جنسیتی شدن عدالت اجتماعی و علمی خدشه دار می شود وحتی عدم اجرای طرح در مقاطع کارشناس ارشد ودکترا  از ملاحظات اجرای گام به  گام وحساب شده آن است. ضمنا این‌تفکیک لازم نیست شامل اساتید شود.

پاسخ  عملی به کسانی که اجرای این طرح

را توهین به دانشگاه و بی احترامی به دانشجویان می دانند جز با ارایه آمار رشد کیفی دانشجویان در زمینه های علمی پژوهشی میسر نیست. بالا  رفتن  نمره ارزیایی اساتید  نیز از فواید این طرح می باشد .

به عنوان پیشنهاد در دفترچه انتخاب رشته های دانشگاهی که امکان تک جنسیتی هست ومشابه  آن در همان شهر وجود دارداعلام شود  .سپس  با شیب ۱۰ درصد به مرور افزایش یابد. در صورتی که شورای عالی انقلاب فرهنگی از این طرح عملا حمایت کند ،با تغییر دولت، وزیر وروسای دانشگاه ابتر نخواهد ماند

ومانرید الاالاصلاح ما استطعت

وما توفیقی الا بالله العلی العظیم

 

پیشنهادها

درپایان چند پیشنهاد تحقیقی برای ادامه این مسیر تقدیم می شود:

۱. تاثیر همگن شدن دررشد علمی وپژوهشی دانشگاه  به صورت میدانی وآمار  دقیق بررسی شود.

۲. لازم است تاثیر تفکیک را در کاهش سن ازدواج همچنین پایداری ازدواج های انجام شده با دانشگاه  مختلط  مقایسه نمود

۳. آیا تفکیک دانشگاه تاثیر معنی داری در اشتغال دانشجویان دارد؟

۴. چرا بیش از ۱۰۰ دانشگاه معتبر در اروپا و آمریکا به سوی تفکیک جنسیتی پیش رفته اند؟

۵. بررسی مقایسه ای  آماره بزه جرم وناهنجاریهای روحی و روانی (مثل افسردگی و... ) در دانشگاه مختلط وهمگن

۶. راهکارهای  عملی و کم هزینه این تفکیک در دراز مدت چیست؟

۷. برای اینکه اجرای این طرح با تغییر دولت و تغییر روسای دانشگاهها ناتمام نماند، چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟

۸. مطلوب است تجربه های عینی و ملموس اساتید و روسای دانشگاهها از همگن شدن  دانشگاه ها  جمع آوری و دسته بندی گردد.

 

در انتظار اصلاحات  وانتقادات شما